Pablo Picasso to jeden z najważniejszych i najbardziej rozpoznawalnych artystów XX wieku. Autor kilku tysięcy dzieł, które na aukcjach osiągają zawrotne ceny, współtwórca kubizmu, geniusz sztuki nowoczesnej, prywatnie – oddany przyjaciel, kobieciarz, troskliwy ojciec i człowiek pełen sprzeczności. Wybitny, nieustannie eksperymentujący, czerpał z życia pełnymi garściami.
Pablo Picasso, a właściwie Pablo Diego José Francisco de Paula Juan Nepomuceno Maria de los Remedios Cipriano de la Santísima Trinidad Ruiz y Picasso, urodził się 25 października 1881 roku w hiszpańskiej Maladze. Jego ojciec, José Ruiz y Blasco, pochodził ze szlacheckiej rodziny, był malarzem, rysownikiem a także wykładowcą w miejscowej szkole i kustoszem w lokalnym muzeum. Po matce, Marii Picasso y López, Pablo przejął nie tylko urodę, ale i nazwisko.
Pablito – artystyczne dzieciństwo
Młody Picasso już od wczesnych lat młodości obserwował rysującego ojca, towarzyszył mu
w muzealnej pracy i sam bardzo szybko zaczął sięgać po pędzel. Podobno zanim zaczął mówić, szkicował już spirale przedstawiające ulubioną przekąskę w kształcie ślimaka, a jego pierwszym wypowiedzianym słowem był “ołówek”. Jako siedmiolatek regularnie pomagał ojcu malować obrazy, tworzył też samodzielne szkice. Swoją pierwszą pracę (“Pikador”) narysował pod wpływem corridy, na którą regularnie zabierał go ojciec.
Był dzieckiem niezwykle dojrzałym jak na swój wiek. Malarstwo stało się jego pasją do tego stopnia, że zaczął stronić od zabaw z rówieśnikami. Gdy jako trzynastolatek dokończył jeden z obrazów ojca (“Gołębie”), ten oddał mu wszystkie swoje pędzle/ Był pod dużym wrażeniem techniki syna.
Rodzina Picasso często się przeprowadzała. Urodzony w Maladze Pablo wędrował z rodzicami początkowo na północ Hiszpanii, do miejscowości La Coruña, następnie do Barcelony, gdzie rozpoczął edukację.
Niesforny uczeń
W stolicy Katalonii Picasso, za namową ojca, zdał egzaminy wstępne i rozpoczął naukę
w Szkole Sztuk Pięknych “La Lonja”, przeskakując klasy początkowe. Pracę kwalifikacyjną, którą miał wykonać w miesiąc, namalował w jeden dzień. Talent młodego Pabla został dostrzeżony niemal od razu po przyjęciu, jednak jego młody wiek stanowił przeszkodę
w poważnym podejściu do obowiązków szkolnych.
W wieku szesnastu lat Picasso przeprowadził się do Madrytu, gdzie kontynuował naukę w prestiżowej Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych św. Ferdynanda. Mimo ponadprzeciętnych zdolności nie potrafił dostosować się do uczelnianego rygoru. Zamiast zajęć wybierał kawiarnie i muzea, w których kwitło życie towarzyskie. Jeśli już pojawiał się na uczelni, nie potrafił powstrzymać się od uwag kierowanych do wykładowców i nauczycieli, co ostatecznie przyczyniło się do wykreślenia jego nazwiska z listy studentów.
Po powrocie do Barcelony zrezygnował z dalszej edukacji, całkowicie poświęcając się sztuce rozumianej według jego własnych zasad. Choć formalnie nie uczęszczał do żadnej placówki, to samodzielnie studiował dzieła takich artystów jak Rafael, Velazquez, Goya czy El Greco.
W wieku siedemnastu lat doszedł do wniosku, że nazwisko jego ojca jest zbyt banalne, dlatego prace zaczął podpisywać panieńskim nazwiskiem matki. Świadomy swojego powołania, malował obrazy jeden po drugim. Szkicował zarówno krajobrazy, miasta, jak i sylwetki przyjaciół, żebraków czy lokalnych prostytutek. Inspiracje znajdował niemal wszędzie. Płodną twórczość Picassa wspierało barcelońskie środowisko artystyczne, z którymi Pablo utrzymywał regularne kontakty w artystycznym lokalu Els Quatre Gals. W tym miejscu jako dziewiętnastolatek zorganizował pierwszą wystawę swoich prac, jednocześnie podejmując decyzję o przeprowadzce do Francji.
Paryska bohema
Twórczość Picassa ukształtowało środowisko francuskiej bohemy artystycznej. Po przyjeździe do Paryża zamieszkał w dzielnicy Montmartre, większość czasu spędzał
w knajpach i domach publicznych. Nie zaniedbywał jednak malarstwa. W Pałacu Królewskim studiował techniki starych mistrzów, przenosił na płótno sceny ze swojego życia. Jedną z nich było pożegnanie przyjaciela, który towarzyszył mu w wyprawie do Francji (“Pogrzeb Casagemasa”).
Na Montmartre Picasso wynajął mieszkanie w słynnej kamienicy Le Bateau-Lavoir, kolebce paryskiej awangardy. Choć budynek przypominał bardziej ruderę niż obiekt mieszkalny, z powodu niskich kosztów utrzymania wynajmowali tam lokale artyści i pisarze. Spotkania z takimi twórcami jak Henri Matisse, Max Jacob, Guillaume Apollinaire, Henri Rousseau i wieloma innymi przełożyły się na dalszą twórczość Picassa, który stopniowo odchodził od melancholijnych, realistycznych przedstawień.
Pod wpływem bogatego życia towarzyskiego i spotkań z przedstawicielami paryskiej awangardy zaczął eksperymentować z nowymi formami sztuki. Tworzył kolaże, mozaiki i wyroby ceramiczne a w 1907 roku, w kamienicy przy Rue Ravignan 13, namalował “Panny z Awinionu” – przełomowy, kubistyczny obraz, przedstawiający sylwetki lokalnych prostytutek.
Kobiety w życiu Picassa
“Sztuka jest zawsze erotyczna” – miał mawiać Picasso. Fascynację kobietami przelewał na płótno, a urozmaicone życie uczuciowe dostarczało mu nieustannych inspiracji. Uwiódł setki kobiet, z dwiema wziął ślub. Jednak wierność nie była mocną stroną artysty, który zwracał szczególną uwagę na bardzo młode kobiety, zafascynowane jego twórczością, czyniąc je swoimi muzami i kochankami.
Spośród siedmiu kobiet (Fernande Olivier, Eva Gouel, Olga Khokhlova, Marie-Thérèse Walter, Dora Maar, Françoise Gilot, Jacqueline Roque), które odegrały ważną rolę w życiu Picassa, dwie popełniły samobójstwo, a dwie popadły w obłęd. To smutny i tragiczny bilans, jednak nie budzi wątpliwości, że uczucia jakie żywił wobec swoich muz były silne i bardzo inspirujące.
Romanse i burzliwe rozstania były nieodłącznym elementem życia Picassa, który choć uwielbiał kobiety, miał do nich stosunek przedmiotowy. W związkach zawsze pozostawał na pierwszym planie, nie dopuszczał do sytuacji, w których talent partnerki przyćmiłby jego własny. Jednej ze studentek miał wyznać: “Dla mnie istnieją tylko dwa rodzaje kobiet: boginie i wycieraczki”.
Rewolucjonista nie tylko na polu sztuki
Większość swojego życia Picasso spędził we Francji. W czasie wojny domowej w Hiszpanii namalował “Guernicę” – obraz przedstawiający wojenny koszmar, uznawany za symbol sprzeciwu wobec działań zbrojnych. Choć związany był z rządem republikańskim, przeżywał trudną sytuację ojczyzny wyniszczanej licznymi bombardowaniami.
Tym bardziej zaskakująca zdaje się być jego późniejsza decyzja o poparciu komunistów. W 1994 roku wstąpił w szeregi Paryskiej Partii Komunistycznej, która na łamach prasy hucznie ogłosiła przyjęcie do grona “największego z żyjących malarzy współczesnych”.
Geniusz pełen sprzeczności
“Cztery lata zajęła mi nauka malowania jak Rafael, ale całe życie uczę się malować jak dziecko” – miał powiedzieć Picasso. Śledząc biografię artysty trudno nie oprzeć się wrażeniu, że był człowiekiem pełnym sprzeczności. Z jednej strony wybitnym i ponadprzeciętnym, z drugiej niewolnym od słabości. Szlachetnym, choć zdolnym do okrucieństwa. Pewnym siebie i jednocześnie nieśmiałym.
Do dziś Picasso wywołuje skrajne emocje. Określany jest mianem geniusza i rewolucjonisty sztuki, choć pojawiają się też głosy, że jest profanatorem malarstwa. Niemniej jako współtwórca kubizmu odegrał kluczową rolę w sztuce nowoczesnej, kształtując jej XX-wieczny kierunek.
Magda Sjena
