Georg Friedrich Händel to jedna z najwybitniejszych postaci w historii muzyki. W niedzielę 23 lutego obchodzona jest 340 rocznica jego urodzin. Zasłynął jako kompozytor oper, oratorów, koncertów oraz dzieł sakralnych. Talent, pracowitość i innowacyjność zapewniły mu pozycję jednego z najwybitniejszych twórców epoki baroku.

Dzieciństwo i wczesne lata

Przyszedł na świat 23 lutego 1685 roku w Halle w Księstwie Saksonii, w rodzinie cenionego dworskiego cyrulika. Od najwcześniejszych lat wykazywał się wielkim muzycznym talentem, ojciec nie chciał jednak, by syn został artystą. Wolał, by wykonywał stabilny zawód, gwarantujący regularne dochody. Predyspozycje Georga mocno niepokoiły jego rodzica. Biografowie artysty odnotowali, że ojciec zabraniał dziecku dotykać instrumentów, chłopak jednak miał potajemnie wymykać się na strych, by w ukryciu grać na klawikordzie.

Ostatecznie jednak trafił pod opiekę organisty Friedricha Wilhelma Zachowa, który został jego nauczycielem. Zachow wprowadził chłopca w tajniki kompozycji i gry na instrumentach klawiszowych oraz dętych. Pod jego okiem Händel szybko rozwinął swoje umiejętności, w wieku kilkunastu lat komponował już pierwsze utwory. W roku 1702 został mianowany organistą kościoła katedralnego w Halle. Ojciec zgodził się na edukację muzyczną syna pod warunkiem, że równolegle będzie on studiował prawo. Händel rozpoczął więc studia prawnicze na Uniwersytecie Marcina Lutra w Halle, jednak nigdy ich nie ukończył.

Rozwój kariery w Niemczech i Włoszech

W 1704 roku przeniósł się do Hamburga, gdzie podjął pracę w Oper am Gänsemarkt jako skrzypek, klawesynista i kompozytor. Właśnie tam wystawił swoje pierwsze opery – Almira i Nero. Pierwsza została bardzo dobrze przyjęta, powtórzono ją dwadzieścia razy. Drugą wycofano po trzech występach, nie przyjęła się prawdopodobnie ze względu na wady libretta.

Kluczowym momentem w karierze Händla był wyjazd do Włoch w 1706 roku. Tam zapoznał się z najnowszymi trendami w muzyce operowej i sakralnej. W Rzymie, Florencji i Wenecji współpracował z najwybitniejszymi kompozytorami tamtych czasów, w tym z Arcangelo Corellim i Alessandro Scarlattim. W tym okresie powstały jego wczesne dzieła sakralne, jak Dixit Dominus oraz opery, w tym Agrippina, która odniosła spektakularny sukces. Publiczność była na tyle poruszona, że oklaskiwała każdą arię z osobna. Z sali dobiegały okrzyki „Viva il caro Sassone!” („Niech żyje kochany Saksończyk!”).

Przeprowadzka do Anglii i sukces operowy

W 1710 roku Händel został kapelmistrzem na dworze elektora Hanoweru, przyszłego króla Anglii Jerzego I. Jednak już w 1712 roku przeniósł się na stałe do Londynu, gdzie szybko zdobył uznanie jako kompozytor oper. Jego opera Rinaldo (1711) była pierwszą operą w języku włoskim napisaną specjalnie na londyńską scenę. Odniosła tam olbrzymi sukces.

Przez następne dwie dekady Händel dominował na scenie operowej w Anglii. Wystawiał swoje dzieła w Królewskiej Akademii Muzycznej, którą współtworzył. Opery takie jak Giulio Cesare, Tamerlano czy Rodelinda stały się kamieniami milowymi barokowej opery. Charakterystyczne dla Händla było łączenie wirtuozowskich arii z dramatyczną głębią i efektownymi scenami zbiorowymi.

Kryzys, oratoria

Lata 30. XVIII wieku były dla Händla trudnym okresem. Moda na operę w stylu włoskim zaczęła przemijać, a konkurencja ze strony nowych kompozytorów uszczupliła jego dochody. Dodatkowo problemy zdrowotne, w tym ataki paraliżu, poważnie wpłynęły na jego działalność.

W obliczu tych trudności Händel skupił się na tworzeniu oratoriów – monumentalnych dzieł wokalno-instrumentalnych o tematyce religijnej. Oratoria były tańsze w produkcji niż opery, a ich wykonania mogły odbywać się bez scenografii i kostiumów. Już pierwsze próby, takie jak Esther czy Deborah, wypadły pomyślnie, ale prawdziwym przełomem było wystawienie Mesjasza w 1742 roku w Dublinie.

Mesjasz – arcydzieło wszech czasów

Mesjasz to bez wątpienia najbardziej znane dzieło Händla i jedno z najważniejszych dzieł muzyki sakralnej. Oratorium powstało zaledwie w kilkanaście dni, a jego premiera odbyła się w Dublinie w 1742 roku. Utwór składający się z trzech części opowiada o narodzinach, życiu, śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa.

Mimo obiekcji związanych z kwestiami religijnymi (protestanci sprzeciwiali się wystawianiu w teatrze utworów zawierających wierne cytaty z Pisma Świętego), Mesjasz już podczas próby generalnej okrzyknięty został najdoskonalszą kompozycją wszech czasów. Dzieło było skomplikowane technicznie, co oznaczało problemy z doborem wykonawców. Dlatego niektóre fragmenty były wielokrotnie zmieniane przez samego Händla, a później także przez innych kompozytorów. Najbardziej rozpoznawalny jest fragment Alleluja, którego moc poderwała z miejsca samego króla Jerzego II. Stąd w wielu krajach europejskich pojawiła się tradycja słuchania tej części oratorium na stojąco.

Sukces Mesjasza ugruntował pozycję Händla jako mistrza oratorium. W kolejnych latach stworzył on jeszcze takie dzieła jak Samson, Juda Machabeusz czy Jephtha.

Ostatnie lata i dziedzictwo

Mimo problemów zdrowotnych, Händel do końca życia komponował i nadzorował wykonania swoich utworów. Zmarł 14 kwietnia 1759 roku w Londynie. Pochowano go w Opactwie Westminster, co było wyrazem najwyższego uznania dla jego talentu. Dziedzictwo Händla jest ogromne. Jego muzyka wpłynęła na pokolenia kompozytorów, w tym Haydna, Mozarta i Beethovena. Jego oratoria i opery są wykonywane na całym świecie, a Mesjasz stał się symbolem świątecznej tradycji muzycznej.

Händel pozostaje inspiracją dla muzyków i artystów różnych gatunków. Jego utwory były interpretowane przez orkiestry symfoniczne, zespoły barokowe, a nawet artystów popowych. Motywy z jego dzieł pojawiają się w filmach, reklamach i na wydarzeniach sportowych, takich jak Igrzyska Olimpijskie. Muzyka kompozytora żyje dalej, co dowodzi, że prawdziwa sztuka jest ponadczasowa.

wis

---