Do 21 lipca 2024 roku w Zamku Królewskim na Wawelu można oglądać wystawę poświęconą motywom wawelskim w twórczości Stanisława Wyspiańskiego. Tworzy ją blisko 300 obiektów. Poza pracami Wyspiańskiego znajdują się tu również obrazy Jana Matejki, Józefa Simmlera czy Zofii Stryjeńskiej.
Ekspozycję otwarto w 120. rocznicę wydania dramatu „Akropolis”, którego akcję autor umiejscowił właśnie w katedrze wawelskiej (1904). Również w 1904 r. Wyspiański, wraz z zaproszonym do współpracy architektem Władysławem Ekielskim, rozpoczął projekt Akropolis, który zakładał nową aranżację wzgórza wawelskiego. Miał on nawiązywać do antycznej tradycji w unowocześnionej wersji. Celem było stworzenie pomnika historii i siedziby państwa dążącego do niepodległości, z wielkim malarstwem wprowadzonym do reprezentacyjnych sal. Wawel miał być centrum życia politycznego i społecznego.
Wyraz fascynacji tym miejscem i jego historią Wyspiański dawał wyraz wielokrotnie w swojej twórczości. Choćby w wierszu „U stóp Wawelu miał ojciec pracownię” (ojciec artysty, Franciszek, był krakowskim rzeźbiarzem i fotografem). „U stóp Wawelu miał ojciec pracownię, / wielką izbę białą, wysklepioną, / żyjącą figur zmarłych wielkim tłumem; / tam chłopiec mały, chodziłem; co czułem, / to później w kształty mej sztuki zakułem. / Uczuciem wtedy tylko, nie rozumem, / obejmowałem zarys gliną ulepioną / wyrastający przede mną w olbrzymy: / w drzewie lipowym rzezane posągi”.
Koncepcja kuratorki i autorki scenariusza Agnieszki Janczyk (opiekującej się na Wawelu Zbiorami Prac na Papierze) zakłada, że oglądający będą poznawać wystawę „Wawel Wyspiańskiego” w sposób nieoczywisty, w trzech lokalizacjach na wzgórzu. – Za sprawą tego zabiegu chcemy zachęcić naszych gości do przemieszczania się między zabytkowymi budynkami, do refleksyjnego spaceru po wzgórzu – mówi prof. Andrzej Betlej, dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu.
Na wystawę zaprasza brama wawelska, nawiązująca do projektu Akropolis, stworzona na podstawie projektu artysty. Ekspozycja podzielona jest na trzy bloki tematyczne. Pierwszy koncentruje się na motywach wawelskich w dziełach plastycznych Wyspiańskiego, drugi na tychże motywach w utworach literackich, a trzeci na jego oddziaływaniu na innych twórców.
Wystawę otwiera „Autoportret w kontuszu”. Pojawiają się widoki z motywami wawelskimi („Planty w nocy”, „Zakole Wisły”), portrety Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta oraz wizerunki aktorów grających w prapremierowej inscenizacji dramatu „Bolesław Śmiały” w Teatrze Miejskim w Krakowie: Józefa Sosnowskiego, Michała Tarasiewicza i Andrzeja Mielewskiego. Na ekspozycji zaprezentowane są też szkice do projektów witraży katedralnych, rysunki detali architektonicznych i szkice do projektu Akropolis.
Druga część poświęcona jest tekstom literackim Wyspiańskiego, w tym dramatom „Akropolis”, „Wyzwolenie” oraz innym dziełom opisującym związane z Wawelem postaci, legendarne i historyczne (Krak, Wanda, Kazimierz Jagiellończyk, Zygmunt August). W niewielkim wnętrzu przypominającym salę teatralną można też obejrzeć krótkie filmy opowiadające o najważniejszych inscenizacjach dramatów.
W ostatniej części wystawy prezentowane są między innymi pastele, akwarele i rysunki twórców zainspirowanych dziełami Wyspiańskiego, opracowujących wątki z jego twórczości, w tym słowiańskie i ludowe. Wśród autorów znajdują się: Zofia Stryjeńska, Jerzy Edward Winiarz i Adolf Szyszko-Bohusz. Na wystawie są też prace Henryka Szczyglińskiego, Saturnina Świerzyńskiego czy Piotra Stachiewicza, a także Jana Matejki i Józefa Simmlera. Są one pokazywane jako kontekst, dla lepszego zrozumienia źródeł inspiracji artysty.
wis
Wawel Wyspiańskiego – Zamek Królewski na Wawelu – oficjalna strona
Mecenas Edukacji Zamku Królewskiego na Wawelu
