![](https://dlakultury.pl/wp-content/uploads/2024/05/3.jpg)
Nasi południowi sąsiedzi ogłosili rok 2024 Rokiem Muzyki Czeskiej. Przypadają w nim bowiem okrągłe rocznice urodzin lub śmierci czterech najwybitniejszych (a także wielu pomniejszych) czeskich kompozytorów: Bedřicha Smetany, Antonína Dvořáka, Leoša Janáka i Bohuslava Martinů. 1 maja obchodzimy 120. rocznicę śmierci Antonína Dvořáka.
Antonín Dvořák to drugi, obok Bedřicha Smetany, najwybitniejszy kompozytor czeskiej szkoły narodowej. Choć w samej Republice Czeskiej jego twórczość nieco ustępuje popularnością dziełom Smetany, to na światowych estradach właśnie muzyka Dvořáka brzmi najczęściej spośród czeskich twórców.
![](https://dlakultury.pl/wp-content/uploads/2024/05/1.jpg)
domena publiczna
![](https://dlakultury.pl/wp-content/uploads/2024/05/2.jpg)
fot. J. Mulač, domena publiczna
Nelahozeves: dzieciństwo w karczmie i rzeźni
Antonín Dvořák urodził się 8 września 1841 roku w niewielkiej wsi Nelahozeves, położonej około 20 kilometrów na północ od Pragi. Był najstarszym z dziewięciorga dzieci Františka Dvořáka, miejscowego rzeźnika, który prowadził również wiejską karczmę. Początkowo ojciec planował, że syn pójdzie w jego ślady, zaczął go nawet przyuczać do zawodu rzeźnika. Los miał jednak wobec chłopca inne plany.
![](https://dlakultury.pl/wp-content/uploads/2024/05/m7.jpg)
W Nelahozevsi, u stóp wspaniałego zamku Lobkowiczów, stoi do dziś dom rodzinny kompozytora. Do niedawna mieściła się tam filia praskiego muzeum Dvořáka; kilka lat temu budynek przeszedł pod zarząd fundacji rodu Lobkowiczów, która tworzy tam nową, interaktywną wystawę poświęconą kompozytorowi (planowane otwarcie 28 czerwca 2024 roku). Co roku we wrześniu, w okolicach rocznicy urodzin kompozytora odbywa się tutaj festiwal muzyczny „Dvořákova Nelahozeves” – w tym roku planowana jest jego 73. edycja.
Zlonice: pierwsze kroki w muzyce
Wkrótce okazało się, że mały Antonín jest niezwykle utalentowany muzycznie. W wieku 12 lat oddano go pod opiekę wuja mieszkającego w niedalekich Zlonicach (później przeprowadzili się tam również rodzice przyszłego kompozytora). Miejscowy organista, Antonín Liehmann, uczył Dvořáka gry na organach, fortepianie, skrzypcach, a także teorii muzyki. Wtedy powstały też pierwsze kompozycje młodego twórcy.
Kompozytor do końca życia ciepło wspominał swego pierwszego nauczyciela i czas spędzony w Zlonicach. Jego pierwsza symfonia, skomponowana w 1865 roku, nosi tytuł Zlonickie dzwony. Obecnie w budynkach dawnego szpitala oraz organistówki w Zlonicach mieści się niewielkie muzeum poświęcone Dvořákowi.
![](https://dlakultury.pl/wp-content/uploads/2024/05/m1.jpg)
Praga: początek i rozwój kariery
W wieku szesnastu lat przyszły kompozytor zamieszkał w Pradze, gdzie wstąpił do szkoły organistowskiej, gdzie uczył się gry na organach, śpiewu i teorii muzyki. Kilka lat po ukończeniu szkoły został altowiolistą orkiestry Teatru Tymczasowego (późniejszego Teatru Narodowego), dzięki czemu mógł zapoznać się zarówno z muzyką czeską (dyrygentem orkiestry został wkrótce Bedřich Smetana), jak i z najważniejszymi dziełami twórców europejskich. Później pracował także jako organista kościoła św. Wojciecha na praskim Nowym Mieście.
![](https://dlakultury.pl/wp-content/uploads/2024/05/m5.jpg)
Kariera kompozytorska Dvořáka rozwijała się początkowo dość powoli. Dopiero w latach siedemdziesiątych jego twórczością zainteresował się – dzięki pośrednictwu pochodzącego z Pragi słynnego wiedeńskiego krytyka muzycznego, Eduarda Hanslicka – sam Johannes Brahms, który zaprzyjaźnił się z czeskim twórcą i zaczął promować jego muzykę w Wiedniu i Berlinie. Wkrótce Dvořák stał się ważną postacią europejskiego życia muzycznego – po przedwczesnej śmierci Smetany to właśnie on był najwybitniejszym żyjącym czeskim kompozytorem. Występował również jako dyrygent, nie tylko w Pradze, ale coraz częściej w prestiżowych salach koncertowych Europy, od Londynu po Sankt Petersburg. Został doktorem honoris causa uniwersytetów w Pradze i w Cambridge.
![](https://dlakultury.pl/wp-content/uploads/2024/05/m4.jpg)
W XVIII-wiecznej willi Ameryka na Nowym Mieście w Pradze mieści się najważniejsze czeskie muzeum Antonína Dvořáka, założone w 1932 roku, obecnie oddział Czeskiego Muzeum Muzyki (jednej z filii Muzeum Narodowego). W zbiorach muzeum znajduje się około 80 procent wszystkich zachowanych rękopisów partytur czeskiego twórcy, jego korespondencja i dokumenty, liczne pamiątki po Dvořáku i jego uczniach, w tym należące do niego instrumenty, a także znaczna część jego bogatej biblioteki. Ciekawa i obszerna, częściowo multimedialna ekspozycja przedstawia w sposób kompleksowy życie i dzieło kompozytora, opowiada również o jego licznych podróżach.
Pobyt w Stanach Zjednoczonych
W roku 1892 Dvořák otrzymał propozycję objęcia funkcji dyrektora Konserwatorium w Nowym Jorku i po krótkim wahaniu zdecydował się ją przyjąć. W Ameryce spędził trzy lata. To właśnie w tym czasie powstały jego najwybitniejsze kompozycje: IX Symfonia e-moll „Z Nowego Świata”, Kwartet smyczkowy F-dur „Amerykański”, Koncert wiolonczelowy h-moll. W Stanach Zjednoczonych nawiązał wiele nowych znajomości – między innymi z Harrym Burleighem, pierwszym wybitnym kompozytorem afroamerykańskim, który zainteresował go tradycyjnymi pieśniami spirituals (Dvořák zacytował później jedną z nich w drugiej części IX Symfonii).
Nowojorskie mieszkanie Dvořáka nie przetrwało do naszych czasów, zachował się natomiast dom w Spilville w stanie Iowa, w którym spędził letnie miesiące 1893 roku, goszcząc u czesko-amerykańskiego skrzypka Jana Josefa Kovaříka. Obecnie mieści się tam Bily Clocks Museum (muzeum zegarów braci Bily), w którym zobaczyć można także niewielką ekspozycję poświęconą kompozytorowi (między innymi fisharmonię, przy której komponował).
![](https://dlakultury.pl/wp-content/uploads/2024/05/w1.jpg)
Praga i Vysoká: ostatnie lata życia
W 1895 roku Dvořák zdecydował się na powrót do Pragi, gdzie objął stanowisko profesora, a po kilku latach także dyrektora Konserwatorium Praskiego. Wśród jego uczniów byli najwybitniejsi twórcy czescy przełomu wieków – między innymi Vítězslav Novák, Oskar Nedbal i Josef Suk. Uroczyste obchody 60. urodzin kompozytora we wrześniu 1901 roku stały się niemalże narodowym świętem.
![](https://dlakultury.pl/wp-content/uploads/2024/05/m2.jpg)
Jeszcze przed wyjazdem do Stanów Zjednoczonych Dvořák odwiedzał wielokrotnie swego szwagra, hrabiego Václava Roberta Kounica, właściciela pałacyku w miejscowości Vysoká u Příbramě, na południowy zachód od Pragi. Zachwycony miejscową przyrodą, kupił od szwagra dawny spichlerz, który po przebudowie otrzymał nazwę Willa Rusałka. Po powrocie z Ameryki spędzał tam wraz z rodziną letnie miesiące. Według miejscowej legendy, leżące nieopodal leśne oczko wodne, zwane Jeziorkiem Rusałki, zainspirowało Dvořáka do skomponowania jego najsłynniejszej opery Rusałka, do dziś święcącej triumfy na światowych scenach. W pałacyku hrabiego Kounica mieści się obecnie izba pamięci kompozytora z niewielką ekspozycją opowiadającą o jego pobytach w Vysokiej, a także imponującą kolekcją kostiumów głównych bohaterów opery Rusałka.
![](https://dlakultury.pl/wp-content/uploads/2024/05/m3.jpg)
Antonín Dvořák zmarł 1 maja 1904 roku. Jego grób znajduje się na praskim Cmentarzu Zasłużonych na Wyszehradzie, nieopodal grobu Bedřicha Smetany.
***
Na stronie https://www.rokceskehudby.cz/ można znaleźć (także w języku angielskim) regularnie uzupełniany kalendarz obchodów rocznicowych, przedstawień operowych i koncertów muzyki czeskich kompozytorów w różnych miastach Republiki Czeskiej i całego świata.
Paweł Markuszewski
![](https://dlakultury.pl/wp-content/uploads/2024/05/m6.jpg)
![](https://dlakultury.pl/wp-content/uploads/2024/05/dvorak_11.jpg)
Polecamy:
![](https://dlakultury.pl/wp-content/uploads/2024/03/wpr-1024x576.jpg)